Lot 08434

Α(μ)πτουλάχ Πασάς, Βεζύρης και Καπουδάν Πασάς, Μπουγιουρντί 11ης Μαρτίου 1821, Κωνσταντινούπολη, 1 σελίδα, διαστ. 39x55cm (λιγοστοί λεκέδες από υγρασία, μικροφθορές και τσακίσματα από το δίπλωμα).

Επικεφαλίδα κατά το ύφος των μονογραφημάτων των υστεροβυζαντινών εγγράφων: «Απτουλαχ Πασας Ελεω Θεου Βεζυρης Και ΚαπουΔαν Πασας».

«Προεστῶτες καὶ ἐπιστάτες τῆς νῆσου Πάρου κάτοικος τίς ἐκ Νάξου καπετὰν Χαράλαμπος τοῦνομα ἀνήγγειλεν ἡ/ μὶν δ’ ἀρζοχελίου ὅτι ἔχων λαμβάνειν παρὰ τοῦ ἀλεξάνδρου παρότζης καὶ κωνσταντίνου…./// νὰ τοῦς παραδόσητε εἰς χεῖρας τοῦ διαληφθέντος μουπαήρη ἵνα (μια δυσανάγνωστη λέξη) ἐνταῦθα. οὕτο/ προστάζομεν ἡγεμονικώς καὶ μὴ γενέσθω ἄλλως (;) ἐξ ἀποφάσεως. αωκα Μαρτίου ια/

ἐξεδόθη τὸ παρὸν ἀπὸ τοῦ Διβανίου τοῦ Βασιλικοῦ Ζερπανὲ»

Επίσημη διαταγή/μπουγιουρντί, απεσταλμένο από τον Α(μ)πτουλάχ Πασά, Βεζύρη και Καπουδάν Πασά (Αρχιναύαρχο με εκτεταμένες αρμοδιότητες και εξουσίες, στην ουσία ένας από τους ανώτατους αξιωματούχους της αυτοκρατορίας μετά τον Σουλτάνο και τον Μεγάλο Βεζύρη) από τον Ζαρπ(χ)ανέ της Κωνσταντινουπόλεως (Zarphane, Σουλτανικό Νομισματοκοπείο με ευρείες αρμοδιότητες επί οικονομικών θεμάτων) ή Τερσανέ (Tersane κατά κυριολεξία Ναυπηγείο στην προκειμένη περίπτωση η επίσημη έδρα του Καπουδάν Πασά) προς τους Προκρίτους της Πάρου «Προεστῶτες καὶ ἐπιστάτες τῆς νῆσου Πάρου» που τους καλεί να επιλύσουν την οικονομική διαφορά μεταξύ δύο παριανών «κατοίκων τοῦ χωρίου μαρμάρων» (πρόκειται για τον έτι ιστάμενο οικισμό Μάρμαρα στα Ανατολικά του νησιού) και ενός Ναξιώτη, «καπετὰν Χαράλαμπος τοῦνομα», ο οποίος βάσει εγγράφου «ἀρζοχελίου» (άλλη γραφή μεταξύ των πολλών γνωστών εκ του arzuhal, που είναι έγγραφη αναφορά, αίτηση προς ανώτερο αξιωματούχο) προσέτρεξε στην μεσολάβηση του Καπουδάν Πασά ως τον καθ’ ύλην αρμόδιο. Οι δύο παριανοί Αλέξανδρος Παροτζής (μάλλον παρατονισμός του Παρότζης, τοπωνυμικό εκ Πάρου) και Κωνσταντίνος Τουφάκ(;)ς όφειλαν στον καπετάν Χαράλαμπο το πολύ μεγάλο ποσό των οκτώ χιλιάδων τριακοσίων γροσιών από την πώληση ενός ολόκληρου πλοίου, «ἰπρίκιον» (άλλη γραφή του Μπρικίου, συνήθους τύπου πλοίου των χρόνων) και δεν του το επέστρεφαν. Για τον σκοπό αυτό, ο Α(μ)πτουλάχ Καπουδάν Πασάς εξέδωσε «τὸ παρὸν ἡμέτερον ἡγεμονικόν πουγουρουλδί» (άλλη γραφή μεταξύ των πολλών γνωστών εκ του buyur-uldu/buyurtu, επίσημη έγγραφη διαταγή) και το απέστειλε με τον προσωπικό του ανώτερο αξιωματούχο «Γιουσούφ ἀγὰ Σιλιχταρὶν» ἐν εἴδει δικαστικού κλητήρα «μουπαήρη» (άλλη γραφή του συνηθέστερου μπουμπασίρη/μουπασίρη κ.ά. εκ του mübasir, κυριολεκτικώς δικαστικός κλητήρ) με εξουσία σύλληψης των οφειλετών και προσαγωγής τους ενώπιόν του εάν δεν απέδιδαν το χρέος.

Εξαιρετικά ενδιαφέρον έγγραφο ελάχιστες ημέρες πριν την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως, εκδεδομένο από το διοικητικό κέντρο της αχανούς οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη, στην επισημότερη φόρμα,ταυτόχρονη χρήση οθωμανικής και ελληνικής γραφής, μονογραφημένη επικεφαλίδα τίτλου του ανώτατου αξιωματούχου, αυτοαναφορά ως «ἡγεμονικόν πουγουρουλδί», με ταυτόχρονη συνύπαρξη επιμελούς οθωμανικής και ελληνικής γραφής κ.ά. Μάλιστα, ο Α(μ)πντουλάχ Πασάς, Βεζύρης, ο συγκεκριμένος Καπουδάν Πασάς ήτο ο τελευταίος που είχε ζητήσει την αποστολή Μελλάχηδων από τα ελληνικά νησιά προς επάνδρωση του τούρκικου στόλου, διαταγή που η πυροδότηση του αγώνος φυσικά ακύρωσε (βλ. έγγραφο της 5ης Μαρτίου 1821 προς: «Μπὰς κοτζάμπαση καὶ προεστῶτες τῆς νήσου Ύδρας» Γ.Α.Κ.). Ως Καπουδάν Πασάς ήτο ο κατ’ εξοχήν αρμόδιος (διοικούσε το Εγιαλέτι των Νησιών της Άσπρης Θάλασσας που περιελάμβανε περί τα δεκατρία σαντζάκια !) για τα όποια νησιωτικά ζητήματα και για αυτό φαίνεται ότι αναγκάστηκε να προστρέξει σε αυτόν ο Καπετάν Χαράλαμπος, αναγνωρίζοντας την ανώτατη οθωμανική ηγεσία ως το πλέον καταναγκαστικό μέσο επίλυσης της διένεξης, παραμονές του επικείμενου Αγώνος της Ανεξαρτησίας, γνωστού σε πολλούς, ειδικά Καραβοκύρηδες.

Επιπροσθέτως, το έγγραφο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς αναφέρει πλήθος προσωπογραφικών λεπτομερειών. Ενδεικτικά, πέρα από τον Α(μ)πντουλάχ Καπουδάν Πασά, αναφέρονται οι Παροτζήδες, γνωστός και εκτεταμένος κλάδος που απαντάται στα αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας και μετά την απελευθέρωση ως εκκλησιαστικοί επίτροποι της Παροναξίας κ.ά. και ο Γιουσούφ Αγάς που κατείχε τον ανώτερο τίτλο του Σιλιχτάρι (Silahdâr ağa, κυριολεκτικά φύλακας των όπλων του ανώτατου αξιωματούχου Σουλτάνου, Πασά, ευρύτερα, επικεφαλής των ακολούθων υψηλόβαθμου αξιωματούχου). Επίσης, αναφέρονται στοιχεία οικονομικών συναλλαγών, γνώσεων περιορισμένων και συγκεχυμένων για την περίοδο, όπου εδώ παρέχονται με διαύγεια, καθώς η υπόθεση βρίσκεται στο ανώτερο επίπεδο έγκλισης, αφού πληροφορούμαστε για την αξία πώλησης πλοίου. Ακόμα, παρέχονται δεδομένα του τρόπου κίνησης της οθωμανικής διοίκησης, ιδιαίτερα σε ζητήματα αμιγώς των υποδούλων Ελλήνων.

Πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλος αριθμός εγγράφων εις την ελληνικήν όπως και αυτό, ακριβώς του Α(μ)πντουλάχ Καπουδάν Πασά, είχαν γραφεί από το σκριπτόριο του αποκεφαλισθέντος με την αυγή της Επαναστάσεως, ανώτερου αξιωματούχου Δραγομάνου του Στόλου, Νικόλαου Αλ. Μουρούζη (†6 Μαΐου 1821), αδελφού του επίσης αποκεφαλισθέντος λίγες μόνο ημέρες πριν με εντολή του Σουλτάνου, ανώτατου αξιωματούχου, Μέγα Δραγομάνου Κωνσταντίνου Αλ. Μουρούζη, (†4 Απριλίου 1821). Αμφότεροι ήσαν γόνοι της μεγάλης αρχοντικής φαναριώτικης οικογένειας των Μουρούζηδων, οι πλέον ανώτατοι ρωμιοί άρχοντες στην οθωμανική επικράτεια, αμέσως μετά τους Βοεβόδες των Παραδουνάβιων ηγεμονιών και σημαίνοντα πρόσωπα του υπόδουλου Ελληνισμού, ειδικά κατά τα δραματικά γεγονότα των σφαγών στην Κωνσταντινούπολη με την έκρηξη της Επαναστάσεως στην Μολδοβλαχία και τον Μοριά.

Περιγραφή Χαρίλαος Ευ. Γουΐδης