Περίαπτο/«Φυλακτόν» Πόντος. 19ος αιώνας. Άργυρος, συρματερός/φιλιγκράν, χυτός, ένθετοι λίθοι, προσαρμοσμένα νομίσματα. Συνολικό μήκος: 46 εκ, Διαστάσεις πρώτου φυλακτού (πλευρές): 5.5 x 5.5 x 7εκ. Διαστάσεις δευτερου φυλακτού (πλευρές): 4 x 4 x 5εκ. Πολυτελέστατο και επιμελέστατο περίαπτο κόσμημα «φυλακτόν», σύνθετης μορφής. Αποτελείται από το εξωτερικό βασικό περίγραμμα και τρία παράλληλα πρόσθετα στοιχεία στην εσωτερική περίμετρό του. Όλα τους αποτελούνται από πλήθος αργυρών στοιχείων ποικίλης μορφής και τεχνικής απόδοσης. Εν πρώτοις ιδιαίτερα επιμήκης αλυσίδα συνεχών στοιχείων (αλυσίδα φίδι) που κάλυπτε όλη την πρόσθια επιφάνεια του κορμού του ατόμου, δίνοντας την βασική μορφή. Σε κάθε πλευρά της από κάτω μέχρι πριν το πέρας του άνω μέρους, αναρτώνται περισσότερα από δεκαπέντε αργυρά οθωμανικά νομίσματα (Kurush), μη αφήνοντας κενό μεταξύ τους. Στο σημείο εκείνο, με αντιθετική φορά, προσαρτώνται δύο μικρά τμήματα αλυσίδας που απολήγουν σε δύο νομίσματα που φέρουν άγκιστρα «γαντζούδια». Σκοπός αυτής της διευθέτησης είναι το πράγματι βαρύ κόσμημα από τον τόσο φόρτο στολιδιών, να μην εξαρτάται μόνον από τον λαιμό, αλλά να προσηλώνεται και στο στέρνο για μεγαλύτερη ασφάλεια και να απλώνεται μεγαλοπρεπώς σε όλη την έκτασή του. Τα κάτω άκρα της αλυσίδας απολήγουν σε φυλακτό τριγωνικής μορφής. Είναι κατασκευασμένο από ελάσματα αργύρου. Το εσωτερικό του είναι κενό και η άνω μεγάλη πλευρά του τριγώνου ανοίγει με συρταρωτό κάλυμμα, ώστε να τοποθετείται στο εσωτερικό το απαραίτητο τμήμα φύλαξης (άγιο λείψανο, τίμιο ξύλο κ.ά.). Η πρόσθια επιφάνεια του τριγωνικού φυλακτού, μετά από ένα πλαίσιο μεγάλων στιγμών, καλύπτεται με φυτικό δαίδαλο καμωμένο από λεπτότατο περιελισσόμενο έλασμα (στριφτό σύρμα), το οποίο δημιουργεί τέσσερα άνθη, συμμετρικά τοποθετημένα. Τα άνθη στην θέση των ανθήρων φέρουν τρεις διαυγείς πράσινους λίθους και έναν αδιαφανή γαλάζιο μέσα σε πολύπτυχα καστόνια, ως ακόμη μεγαλύτερη πολυτέλεια. Στοιχείο απολύτως ιδιαίτερο αποτελεί ότι όλη η επιφάνεια πίσω από τον φυτικό διάκοσμο φέρει ιώδη υάλωση, ώστε ο μεταλλικός κόσμος να εξαίρεται στο μέγιστο βαθμό. Από τις δύο εξωτερικές πλευρές του τριγώνου αναρτώνται αργυρά οθωμανικά νομίσματα μεγαλύτερων υποδιαιρέσεων. Αν και αυτή είναι η βασική μορφή του κοσμήματος, και μάλιστα σε πολυτελή εκδοχή της, στο εσωτερικό περίγραμμά του επαναλαμβάνονται τα κατάφορτα μοτίβα, δημιουργώντας κόσμημα μέσα στο κόσμημα. Συγκεκριμένα, στο εσωτερικό περίγραμμα πάνω από το κεντρικό τριγωνικό κόσμημα/φυλακτό, αναρτάται με αλυσίδες ένα ακριβώς όμοιο, μικρότερης κλίμακας. Ο πολυδαίδαλος φυτικός του κόσμος από στριφτό σύρμα δημιουργεί επίσης τέσσερα άνθη, έχοντας ως ανθήρες δύο κόκκινους, έναν πράσινο και ένα γαλάζιο λίθο σε λεπτεπίλεπτα πολύπτυχα καστόνια. Ο κάμπος και αυτής της κόσμησης φέρει επίσης ιώδη υάλωση. Και αυτό το τρίγωνο αποτελεί θήκη φυλακτικών αντικειμένων και περιβάλλεται με αργυρά νομίσματα. Άνωθεν εντοπίζονται δύο οριζόντιες αλυσίδες με δεκάδες ανηρτημένα αργυρά νομίσματα συντείνοντας σε ένα κατάφορτο σύνολο. Το αντικείμενο αυτό αποτελεί ένα σύνθετο και πολυτελέστατο κόσμημα γνωστό από πολύ πιο απλές μορφές ως απαραίτητο στοιχείο μιας επιμελούς ανδρικής φορεσιάς εύρωστου ατόμου του Πόντου, το περίφημο «φυλακτόν», που εφορείτο κατάστηθα και εξωτερικά όλων των ενδυμάτων ώστε να είναι ορατό. Το συγκεκριμένο παράδειγμα αποτελεί ένα από τα πλέον εξεζητημένα του είδους αποκαλύπτοντας, την οικονομική δύναμη του κατόχου και την καλλιτεχνία του αργυργού. Περιγραφή Χαρίλαος Ευ. Γουΐδης