Ελληνισμός Πόντου, ξεριζωμός, Κιρκ-Χαρμαν, Κερασούντα, Χαλδία Πόντου, 1899-1925. Σπάνιο ντοκουμέντο 22 χειρογράφων και εγγράφων, η πλειονότητα των οποίων αφορά την περίοδο του βίαιου εκτοπισμού του ελληνικού πληθυσμού π.1919 και που καταγράφει τις απεγνωσμένες προσπάθειες των κατοίκων να επιστρέψουν στις λεηλατημένες εστίες τους. Αναλυτικά περιλαμβάνει:

Κερασούντα 12 Ιουλίου 1919. Χειρόγραφο για τον διορισμό του Χαράλαμπου Ιωάννη Σουμουλτή ως έξαρχου στο χωριό ΚιρκΧαρμάν από τον Μητροπολίτη Χαλδίας Λαυρέντιο, που καλεί τους κατοίκους να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Κερασούντα

22 Ιουλίου 1919. Χειρόγραφη λίστα καταγραφής 46 ελληνικών οικογενειών του Κιρκ-Χαρμάν και του αριθμού των μελών τους (συνολικά 128 ατόμων) υπογεγραμμένο και σφραγισμένο από τον Μουχτάρη και τους Αγάδες του χωριού και σφραγισμένο με Οθωμανικές σφραγίδες (αρνητικά).

Κερασούντα 24 Ιουλίου 1919. Επιστολή του 1919 υπογεγραμμένη από τον Μουχτάρη, τους αγάδες και τη δημογεροντία της κοινότητας του Κιρκ Χαρμάν προς την Επιτροπή Προσφύγων της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Κερασούντας. Στην επιστολή ζητάνε από την επιτροπή να τους παρέχει κατάλληλα σιτηρά και βοωειδή, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια των λιγοστών που επέστρεψαν από τα καταναγκαστικά έργα στην Ανατολία να επανεγκατεσταθούν στο κατεστραμμένο και λεηλατημένο πλέον χωριό τους. «Ως γνωστόν, ανέκαθεν το χωριόν ημών Κήρκχαρμάν κατά το παρελθόν έτος 1916 καταπατηθέν και λεηλατηθέν υπό προσφύγων Τούρκων Λαζών και των γειτόνων Τούρκων αφ’ενός, αφ’ ετέρου δε οι κάτοικοι ημών εκτοπισθέντες υπό της Τουρκ. Κυβερνήσεως εις τα Μεσόγαια, κατεστράφη δεινώς και μόνον ίχνια αυτής διαμένουσι. Μετά την παλινίστισιν ημών εκ των Μεσογαίων επανελθούντες εις τας εστίας ημών και μη εύρωντες αυτάς σώας εγκατέστημιν ενταύθα εις Κερασούντα, οι πλείστοι χήραι και ορφανά παινόμενοι και επαιτούντες του επιούσιου άρτου. Την άνοιξιν και η Οθ. Κυβέρνησιν εχορήγησεν ημών σιτηρά τινά προς σποράν… αλλά ταύτα μόνον εις εφόδια δεν έφθασαν και πάλι πένητες και άποροι περιφερόμεθα… Αλλά τα ημέτερα υπάρχοντα οι Λαζοί σφετερισθέντες μας άφησαν μηδέν… Εκ των 70 οικογενειών ηρίθμει άλλοτε η χώρα μας μόλις 40 απέμεινον, οι υπόλοιποι κακείν κακώς κατεστράφησαν εκ πείνας και βασάνων. Ομοίως, εκ της Ρωσσίας επίσης επανελθούντες πρόσφυγες χωρικοί μας και ούτοι δια την πατρίδα ήλθον, αλλά και ούτοι ελεεινοί… Νυν δε εις την χώραν μας παραθερίζουσι Τούρκοι, οιτινες και αυτοίς τους τοίχους των οίκων κατέστρεψαν».

Χειρόγραφη επιστολή προς τον Γερβάσιο, Τοποτηρητή Κολωνίας Πόντου που ζητά τον εντοπισμό εξαφανισμένων ορφανών που αρχικά εκτοπίστηκαν από τις εστίες τους στην κοινότητα Κιρκ Χαρμαν, επανήλθαν στην Κερασούντα και μετά χάθηκαν τα ίχνη τους

Λίστα σε έξι φύλλα με καταγραφή 129 ονομάτων κατοίκων της κοινότητας Κιρκ-Χαρμάν με αναγραφή των ποσών αποζημίωσης κινητής/ακίνητης περιουσίας.

Δύο έγγραφα του 1924-1925 της Εκτιμητικής Επιτροπής / Υπουργείο Γεωργίας / Γενική Διεύθυνσις Ανταλλαγής για αποζημιώσεις δύο κατοίκων από τα χωριά Κιρκ-Χαρμάν και Πράσαρη Κερασούντας.

Επιστολή από Κερασούντα 2/15 Ιανουαρίουν 1924 του Γεωργίου Πανίδη προς τον γαμπρό του και την υπόλοιπη οικογένειά του που έχουν μεταβεί στην Αθήνα, που ζητάει με αγωνία νέα τους.

Οθωμανικό έγγραφο του 1916 που αφορά τον διορισμό Μουχτάρη (Χαράλαμπος υιός Χιεμουλδους) και μελών της δημογεροντίας του χωριού Κιρκ-Χαρμάν

Χειρόγραφη επιστολή γραμμένη στα καραμανλίδικα προς τον Χαράλαμπο Σουνπουλντούζ

Επτά (7) Εξοφλητικά, χρεωστικά, πωλητήρια χειρόγραφα έγγραφα από το χωριό Κιρκ-Χαρμάν με ημερομηνίες από το 1899 έως το 1914. Ανάμεσά τους και τα "καπνικά" - ετήσια εισφορά του χωριού Κιρκ Χαρμάν στη Μητρόπολη Χαλδίας

Έξι (6) οθωμανικά έγγραφα τίτλοι ιδιοκτησίας/ενοικίασης ελλήνων κατοίκων του χωριού Κιρκ-Χαρμάν

Σύμφωνα με μελέτες, οι γυναίκες και τα παιδιά του Κιρκ Χαρμαν αποδεκατίστηκαν κατά την περίοδο 1916-1921 (Βαλαβάνης Γ., «Σύγχρονος γενική ιστορία του Πόντου», 1995 / Αλεξιάδης, «Η Αμισός του Πόντου», 2008)